سێیەم ڕۆژی مانگی زەردەشتی پێی دەوترێت ئاردیبەهەشت کە لەڕۆژژمێری خۆر یان جەلالی کە ئێستا بەکاردێت لە ڕۆژی دووەمی ئەردیبەهەشت دادەنرێت.جەژنی پاکێژە گوڵان(ئەردیبەهەشتەکان) لە مانگی گوڵان و کاتێک کە ناوی مانگی گوڵان هاوکاتە لەگەڵ ڕۆژی ئایار بەڕێوەدەچێت. لە ئێرانی کۆن، ساڵنامەی خۆر کە ساڵێک لەسەر بنەمای یەک خولگەی زەوی بە دەوری خۆردا دامەزرابوو، ١٢ مانگی
هەبووە و هەر مانگێک ٣٠ ڕۆژی هەبووە. هەر ڕۆژێکی مانگ ناوی خۆی هەبوو، کاتێک ناوی ڕۆژ و مانگ وەک یەک بوو، ئێرانییەکان ئەو ڕۆژەیان بە پیرۆز دەزانی و مانگانە ئاهەنگیان بۆ ساز دەکرد. ئەردیبەهەشتگان یەکێکە لەو جەژنانە کە لە ڕۆژی ئەردیبەهەشتی مانگی ئەردیبەهەشت (سێیەم ڕۆژی مانگی دووەمی ساڵی زەڕدەشتی) بەڕێوە دەچێت. ڕۆژی ئاردیبەهەشت لە مانگی ئایارەوە پێی دەوترێ ئەردیبەهەشتەکان یەکسانە بە دووەمی مانگی ئایار. جەژنی ئەردیبەهەشتەگان دووهەمین فێستیڤاڵی مانگانەی ئێرانییە کۆنەکانە.
لەسەر بنەمای ئەوەی کە هێمای ئەردیبەهەشت ئاگرە، یەکێک لە ڕێوڕەسمەکانی فێستیڤاڵی ئەردیبەهەشت بریتییە لە چوون بۆ ئادریان و ئاگر لە پەرستگاکان. لەم ئاهەنگەدا زەردەشتیەکان جلی سپی دەپۆشن کە هێمای پاکی و بێگەردییە و دەچنە لای هادریان (ئاگر) و ڕوو لە ڕووناکی دەوەستن ستایشی ئاهورامەزدا (پەروەردگاری ژیان وزانست) دەکەن و لە ئاهورا مەزدا دەپاڕێنەوە. چونکە ئەردیبەهشت ئەمشەسپاند، لە جیهانی زەمینی یان ماددیدا، پارێزەری هەموو ئاگرەکانی سێپەند و لە جیهانی مینۆدا بەرپرسیارە لە پاراستنی پاکی و حەقیقەت، و ڕێکخستن و یاسای ئاهورا.
وشەی ئەردیبەهەشت لە وشەی ئاڤێستانی “ئاشێ وەحیشت” وەرگیراوە، کە وشەیەکی دوو بەشییە و بەشی یەکەمی بە واتای پاکی و خۆشەویستی و حەقیقەت و ڕێکوپێکی و یاسا و نۆرم دێت و بەشی دووەمیش بە واتای “باشترین” دێت. ئەردیبەهەشت پارێزەری باشترین حەقیقەت و پارێزەری ئاگرە، چونکە ئاگر باشترین هێمای حەقیقەت و پاکییە.
مانگی پێنجی داهاتوو بۆ زەردەشتیەکان بیرهێنانەوەی ڕێوڕەسمی “بەرزکردنەوەی ئاگر” یان بە شێوەزاری زەردەشتی “مسی تێش”ە.
موباد بۆ دامەزراندنی ڕێوڕەسمێکی لەو شێوەیە شەوی پێش مەراسیمەکەی “یەسناخوانی” (بەشێک لە ئاڤێستا) دەخوێنێتەوە. یەسنا بەسەر ئاگرەکەدا دەخوێندرێتەوە و ئەم ئاگرە لە ڕۆژی مەراسیمی “تێش مێس”دا دەچێتە پاڵ ئاگری پەرستگاکە.
لە دامەزراندنی ئەم ڕێوڕەسمەدا خەڵکی ئایینی کۆدەبنەوە و لە پەرستگای ئاگر کە شوێنی مەراسیمەکەیە، سروود دەگێڕدرێتەوە. مێزێکی ڕێوڕەسمی فراوان هەیە و قەشەکان گۆرانی ئاڤێستا دەڵێنەوە و خەڵک چرپە دەکەن.
ئەم ڕێوڕەسمە بە ناوی هەم زیندووەکان و هەم مردووەکان بە تایبەت نوێکان بەڕێوەدەچێت. مێزێکی ڕێوڕەسم بڵاودەکرێتەوە و خواردن و هێماکانی لەسەر دادەنرێت، هەریەکەیان بەو پێیە دادەنرێت.
“ئەردیبەهەشت یەشت یەکێکە لە بەشە بچووکەکانی بەرهەمەکەی کە وەرگێڕانی بەشێکی بەم شێوەیەیە:
ستایشی ئەردیبەهەشت ئەمشەسپاند دەکەین،
کە ستایشی هەموو ئەمشەسپاندەکانە.
ئاهورامەزدا پاسەوانی دەکات
بە بیری باش و قسەی باش و کردەوەی چاکەوە شوێنەکەی لە ماڵە ڕووناکەکەی ئاهورادایە.
ماڵێکی گەشاوە، کە شوێنی پاک و چاکەکارانە و هیچ درۆزنێک لە ڕێگایدا نییە
ئەردیبەهەشت ئەمشەسپاند هەموو خراپەکاران و نەمرەکان و پەریەکان دوور دەخاتەوە.
“بۆ لوول و فورۆشی، دەیکەم بە ئەربیدەهشت.”
بە دوعایەکی دوور و درێژ ستایشی جوانترین ئەمشەسپاندان دەکەین
بە زمانی حیکمەت، بە بیر و قسە و کردەوەی چاک ستایش دەکەین.”
_ئەردیبەهەشت یەشت – بڕگەی ١٨
ئەوەی سەرچاوەی دروستبوونی بوونە و بەردەوامی دەدات و ئەم نۆرم و هاوئاهەنگییە بە چاکە و جوانییەوە دەبەستێتەوە، بەڕاستی سۆز و خۆشەویستی و گەرمی و بەڕاستی حیکمەتە، واتە لە جۆری باش و دادپەروەرانە کە ئاگادار دەکاتەوە و ڕووناکی دەهێنێت.
ئێمە دوعا و سوپاسی خودای حیکمەتی خۆمان، لە خۆمان، لە گەرمی ژیان لە ناوەوەمان دەکەین، داواش دەکەین گەرمی خۆشەویستی لە ناوماندا زیندوو بهێڵێتەوە و بە حیکمەت و بیری باش زیادمان بکات.
بەو هیوایەی کە ڕووناکی و گەرمی ئاگری خۆشەویستی و سۆز و حەقیقەت لە ژیان و دونیاماندا گەشاوە بێت، تا تاریکی ڕق و تووڕەیی و خۆپەرستی کە سەرچاوەی فێڵ و درۆ و سەرەتای… بڵاوبوونەوەی نەزانی، دوور دەخرێتەوە.
سوپاسی ئاهورا مەزدا، پەروەردگاری ژیان و زانست، هزری ژیانبەخش و پارێزەری ڕۆحەکان دەکەین.